جشنواره فیلم فجر مشهد

احسان خزاعی - امسال پانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در مشهد برگزار خواهد شد. رویدادی که حالا با تجربه شده و به نوعی می‌توان گفت روزگار آزمون و خطا را پشت سر گذاشته است. موضوعی که مردم و رسانه‌ها را برای برگزاری جشنواره‌ای با کم‌ترین کاستی‌ها، به درستی متوقع کرده است. در کنار این، پرسشی اساسی نیز مطرح است که از پس سال‌های متمادی برگزاری این جشنواره در مشهد،... ... چه آورده‌ای نصیب سینمای این شهر و علاقه‌مندان و فعالان این حوزه شده است؟ پرسشی که شاید چند روز مانده به برگزاری دوره پانزدهم این رویداد، بهترین زمان مطرح کردن آن باشد.﷯  منفعت‌های غیر مستقیم«سپهر استیری» پژوهشگر پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن در مقاله‌ای درباره رویدادهای اقتصادی جشنواره‌های سینمایی می‌نویسد: درآمدهای حاصل از جشنواره‌ها و همایش‌های سینمایی را می‌توان به دو نوع درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد. به طور کلی درآمدهای مستقیم یک جشنواره سینمایی شامل درآمدهایی مانند فروش بلیت، حمایت‌های تجاری، کمک‌های مالی و حق عضویت سازنده فیلم می‌شود، اما نکته جالب توجه آنجاست که در برخی از بررسی‌ها، عمده برگزارکنندگان این قبیل جشنواره‌ها و همایش‌ها بر این امر تاکید داشتند که این کار سودآور نبوده و بعضاً تنها توان پوشش هزینه‌های خود را داراست. در نتیجه سوالی که در این میان مطرح می‌شود، این است که اگر برگزاری چنین رویدادهایی عاری از هرگونه سودآوری برای برگزارکنندگان آن است، پس چطور تا به امروز شاهد استمرار فعالیت آنان بوده و هستیم؟ او در ادامه و درباره ارائه پاسخی برای این پرسش مهم می‌گوید: پاسخ سوال فوق را می‌توان در درآمدهای غیرمستقیم جشنواره‌های سینمایی جست‌وجو کرد، درآمدهایی که صنایع و کسب‌وکارهای یک منطقه از برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های سینمایی بهره‌مند می‌شود. برای درک بهتر این موضوع می‌توان یکی از موفق‌ترین و معروف‌ترین جشنواره‌های سینمایی جهان، جشنواره کن را مورد توجه قرار داد. جشنواره‌ای که هر‌سال در شهر کن فرانسه برگزار می‌شود و به جرئت می‌توان آن را پس از مسابقات المپیک و جام جهانی فوتبال، سومین رویداد بزرگ جهانی محسوب‌کرد، چراکه با برگزاری این جشنواره سینمایی قریب به ۴۶۰۰ خبرنگار برای پوشش خبری این رویداد راهی این شهر می‌شوند، توجهی که این خبرنگاران با انتشار اخبار خود از این شهر و جشنواره جلب می‌کنند خود عاملی برای معرفی این شهر ساحلی شده و به تقویت صنعت توریسم این شهر و کشور می‌انجامد. جالب‌تر آنکه بر اساس تحقیقی، تخمین زده شده است که عملکرد این تعداد خبرنگار در معرفی شهر کن با سرمایه‌گذاری قریب به ۴۰ میلیون‌دلاری در تبلیغات برای معرفی این شهر برابری می‌کند. البته مقایسه جشنواره بزرگ و معتبری چون کن با برگزاری جشنواره فیلم فجر در مشهد، که خود بخشی از یک جشنواره بزرگ‌تر است، شاید قیاس مناسبی نباشد اما روش‌های برگزارکنندگان چنین جشنواره‌هایی در استفاده حداکثری از برگزاری چنین رویدادی برای گرفتن امتیاز برای شهر خود می‌تواند الگوی مناسبی برای مدیران هنری ما باشد. اتفاقی که باید دید چقدر در مسیر تحقق آن گام برداشته شده است.﷯ دوری از «نمایشگاه فیلم»اینکه سالی یک‌بار در شهر ما جشنواره‌ای برگزار شود که طی آن سینماگران ایرانی بهترین آثار خود را عرضه می‌کنند و این فرصت برای همشهریان مشهدی پیش می‌آید که پیش از اکران عمومی، آن فیلم‌ها را ببینند و احیانا فرصت رودررو شدن با برخی عوامل این فیلم‌ها را نیز به دست آورند، اتفاق بدی نیست؛ اما این تنها اکتفا کردن به بدیهی‌ترین وجهه هر جشنواره سینمایی است. انگار که تماشاگران به نمایشگاهی آمده‌اند تا در آن به تماشای فیلم بنشینند. اتفاقی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در نشستی با دست اندرکاران سی و ششمین جشنواره فیلم فجر، به آن اشاره می‌کند: باید به سمتی برویم که جشنواره را از حالت «نمایشگاه فیلم» خارج کنیم، باید به سمتی برویم که جشنواره فیلم فجر در قالب یک همایش سینمایی پیش برود و در حقیقت، شأن جشنواره را حفظ کنیم و از بازار نمایش فیلم، فاصله بگیریم و شأن و جایگاه سینما را حفظ کنیم.سید عباس صالحی در ادامه گفته‌بود: شاخصه‌ها و نکاتی وجود دارد که ما بر اساس آن‌ها، بتوانیم فکرهای بیشتری برای سال‌های آینده داشته باشیم و به این بیندیشیم که چگونه می‌توان جشنواره فیلم فجر را به عنوان یک همایش معتبر منطقه‌ای و جهانی مطرح کرد؟ باید با این نگاه به سمت جشنواره فیلم فجر حرکت کنیم. صرفا هم قرار نیست با نگاه شورآفرینی و هیجان‌سازی و عمومی‌سازی حرکت کنیم. ما می‌خواهیم فجر، به عنوان یک همایش معتبر سینمایی در منطقه و بعد در سطح جهانی مطرح شود. حال باید بررسی کرد که چگونه می‌توان قدم به قدم، به این شاخصه‌ها افزود. باید به گونه‌ای حرکت کنیم که به این دلخوش نباشیم که هزاران نفر و میلیون‌ها نفر به جشنواره می‌آیند و می‌روند و به این برسیم که جشنواره فجر، در حوزه سینما تفسیر ویژه‌ای دارد و ما با آن چیزی که باید باشد و هستیم، فاصله‌ داریم.﷯ باید بیشتر بخواهیمتا چند روز دیگر مشهد شاهد برگزاری پانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در این شهر خواهد بود و به احتمال زیاد، مانند سال‌های گذشته، استقبال خوبی از این رویداد به عمل خواهد آمد اما به نظر می‌رسد حالا و پس از این مدت طولانی برگزاری جشنواره، باید از آن توقعی بیش از نمایش چند فیلم و صف‌های طولانی علاقه‌مندان به سینما در مقابل سالن‌های نمایش داشته باشیم. توانایی برگزاری جشنواره فجر می‌تواند برای سینما و سینماگران مشهدی آورده بیشتری داشته باشد. از تجهیز و افزایش تعداد سالن‌های نمایش فیلم گرفته تا معرفی مشهد به عنوان شهری که ظرفیت تولید فیلم‌های سینمایی بزرگ در آن وجود دارد و شاید اگر در سال‌های پیش رو، جشنواره از نمایش صرف فیلم‌های جشنواره اصلی فاصله گرفته و بخش‌های جنبی منحصری را برای خود ایجاد کند، تبدیل به فرصتی برای رونق گردشگری فرهنگی و هنری شود. جشنواره سینمایی شهر ما حالا دارد بالغ می‌شود و چه خوب خواهد بود اگر آثار این بلوغ، در رونق سینمای شهر و بهبود اوضاع سینماگران نمایان شود.